Η εγκυκλοπαίδεια του Ορθόδοξου Ησυχασμού
Ποια είναι όμως η «Φιλοκαλία»,
που έπεισε Γάλλους δημοσιογράφους να την συνδέσουν με την Ελλάδα ωσάν να πρόκειται
για επίτευγμα μοναδικό συγκρίσιμο μόνον με τις πολιτισμικές κορυφώσεις του
κλασικού Ελληνισμού;
Η Φιλοκαλία αντιπροσωπεύει μια μοναδική εγκυκλοπαίδεια του ορθόδοξου φιλοκαλικού ήθους, όπου αποθησαυρίζεται η υπερδισχιλιετής εμπειρική και εν ταυτώ χαρισματική μέθοδος διά της οποίας μυσταγωγείται η θεραπευτική αποκατάσταση του ανθρώπου στο αρχέγονο κάλλος εντός του σώματος του Χριστού. Η Φιλοκαλία εμπερικλείει τον εκλεκτότερο τρυγητό του «πολιτισμού της θεώσεως», τον οποίο χαριτώθηκε από τον Τριαδικό Θεό να καλλιεργήσει το Βυζάντιο – Ρωμανία στη συνέχεια της προφητικής παράδοσης του αρχαίου Ισραήλ. Πιο συγκεκριμένα, το έργο αποτελεί μια συλλογή ασκητικών νηπτικών κειμένων, προερχομένων από μία περίοδο περίπου χιλίων ετών (4ος -15ος αιώνας), στα οποία περιγράφεται εμπειρικά η ασκητική μέθοδος καθάρσεως και φωτισμού του νου, καθώς και απόκτησης των θεοποιών αρετών, με κέντρο τον μανικό έρωτα προς τον Θεό, όπως ιδίως εκφράζεται διά της περίφημης αδιαλείπτως αυτενεργούσας στην καρδιά προσευχής.
Εκδότες-συμπιλητές των κειμένων
αυτών υπήρξαν δύο «πατριάρχες» του ρεύματος της νεοησυχαστικής αναγέννησης που
συγκλόνισε την Ορθόδοξη Εκκλησία από το δεύτερο ήμισυ του 18ου αιώνα
και εντεύθεν και έμελε να πολιτογραφηθεί στην ιστορία ως κολλυβαδικό κίνημα. Πρόκειται για
τους αγίους Νικόδημο Αγιορείτη και Μακάριο πρώην Κορίνθου. Το έργο εκδόθηκε στη Βενετία το 1782 σε πέντε τόμους και είχε τον
τίτλο:
Σλαβωνική Φιλοκαλία
Μεταφράσεις
Η Φιλοκαλία έχει μεταφραστεί ολόκληρη ή εν μέρει σε πολλές σύγχρονες
ευρωπαϊκές γλώσσες (στη ρουμανική έχει μεταφραστεί από τον αείμνηστο π. Δ.
Στανιλοάε) αλλά και στην νέα ελληνική από τον εφέτη Αντ. Γαλίτη, πατέρα του
Ομότ. Καθηγητή της Καινής Διαθήκης στο ΕΚΠΑ Γ. Α. Γαλίτη. Επιπλέον η ησυχαστική μέθοδος
προσευχής, που περιγράφει, έχει εμπνεύσει εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο,
ακόμα και μη ορθοδόξους. Είναι ασφαλώς εντυπωσιακό και θετικό το γεγονός ότι ο
σύγχρονος δυτικός άνθρωπος ανακαλύπτει με έκπληξη την ορθόδοξη ησυχαστική
ευσέβεια και στρέφεται προς αυτή, έστω εκ των ενόντων, ως προς πηγή ικανή να
αρδεύσει το «ερημωμένο» είναι του. Όμως δεν πρέπει να λησμονούμε ότι η άσκηση
της νοεράς προσευχής, όπως και το σύνολο των πρακτικών που συγκροτούν την
θεραπευτική μέθοδο της ορθόδοξης εκκλησιαστικής Παραδόσεως χάνουν κάθε
σωτηριολογικό νόημα, όταν αποσυνδεθούν από τη φυσική μήτρα τους: το εν Αγίω
Πνεύματι οικοδομούμενο στην ορθή πίστη σώμα του Χριστού, το οποίο «σημαίνεται»
στην ευχαριστιακή σύναξη.
Σύντομη βιβλιογραφία:
π. Θεοκλήτου Διονυσιάτη, Ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, Αθήνα
(διάφορες χρονολογίες). Κ. Κ. Παπουλίδη, Το κίνημα τῶν Κολλυβάδων, Ἀθῆναι 1991.
Κλήμεντος Ζέντεργολμ, Βίος και συγγράμματα
Νικοδήμου του Αγιορείτου, μτφρ. από τη ρωσική: Ιερομόναχος Διόδωρος
Λαριόνωφ (Άνθη Ευσεβείας 11), Αθήνα 2009, 29-36· Elia Cittorio, «Nikodemo Agiorita», στο: C. G. Conticello
/ V. Conticello (επιμ.), La Théologie Byzantine et sa tradition II,
(XIIIe – XIXe s.),
Turnhout 2002, 905-978,
εδώ 919-921. Vassa Contouma, "La Philocalie de Saints
neptiques: un bilan", στο Annuaire
EPHE, Science religieuses, 119 (2011-2012) 191- 205. Αντ.-Αιμ. Ταχιάου, Ο Παΐσιος
Βελιτσκόφσκι (1722-1794) και η ασκητικοφιλολογική σχολή του, Θεσσαλονίκη
1964, 108-119 και Του Ιδίου, Ο Όσιος
Παΐσιος Βελιτσκόφσκι (1722-1794), Θεσσαλονίκη 2009, 55-57.
Την ασκητική μέθοδο της
Φιλοκαλίας με το θεολογικό της υπόβαθρο αναλύει στη μελέτη του σταθμό για τα
θεολογικά μας γράμματα ο Μητροπολίτης Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέος, Ὀρθόδοξη ψυχοθεραπεία, Λεβαδεία
(διάφορες χρονολογίες).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου