Αγία Σοφία: Πολιτιστικό μνημείο;

Η Αγία Σοφία Κωνσταντινουπόλεως και ... εμείς

Παράξενος κόσμος ποὺ λέει πὼς βρίσκεται στὴν Ἀττικὴ
καὶ δὲ βρίσκεται πουθενὰ

Γ. Σεφέρης
 

Με αφορμή την τουλάχιστον θλιβερή απόφαση της (νεοοθωμανικής) κυβερνήσεως της γείτονος να πραγματοποιηθούν θρησκευτικές εκδηλώσεις (ανάγνωση κορανίου) κατά τη διάρκεια του φετινού ραμαζανιού των μουσουλμάνων στην Αγία Σοφία ακούω κατά κόρον από εγχώρια ΜΜΕ και τους παρ' ημίν διαμορφωτές της κοινής γνώμης ότι το εν λόγω διάβημα συνιστά ολίσθημα στο βαθμό που μετατρέπει ξανά σε τζαμί ένα μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς.

Δεν αντιλέγω, ο ιερός Ναός της του Θεού Σοφίας, το αδευτέρωτο αριστούργημα των μικρασιατών Ελλήνων αρχιτεκτόνων Ανθεμίου και Ισιδώρου, το νικητήριο επί του Σολομώντος τρόπαιο του εν αγίοις βασιλέα Ιουστινιανού Α΄, συγκαταλέγεται δικαίως ανάμεσα στα πρώτης τάξεως μνημεία της πολιτισμένης ανθρωπότητας...

Όμως τίθεται το ερώτημα: Για τους Έλληνες ορθοδόξους (για όσους  εν πάση περιπτώσει αισθάνονται έτσι) η Αγία Σοφία εξαντλεί το νόημά της απλώς και μόνον σε μια καταλογράφησή της στους θησαυρούς της UNESCO;
 

Γιατί κανείς εκ των διαμορφωτών της κοινής γνώμης που ασκούν ευρύτερα επιρροή δεν θυμίζει στον λοβοτομημένο από την υλική ευμάρεια -αλλά και τον τρόμο της βίαιης «μνημονιακής» διακοπής της- λαό μας ότι η Αγία Σοφία αισθητοποιεί την πεμπτουσία μιας «άλλης βιωτής» που προδώσαμε;

Γι' αυτό και δεν τολμούμε να ψελλίσουμε το αυτονόητο: Η Αγία Σοφία είναι ορθόδοξος χριστιανικός ναός, το σύμβολο της Πανορθοδοξίας, και ακόμα και αυτή τη στιγμή έχει ενορίτες.  Λέγοντας αυτό δεν εννοώ μόνον τους Ρωμηούς της Πόλης αλλά και την κίνηση Ελληνοαμερικανών (Παγκόσμια Ενορία Αγίας Σοφίας - Κρις Σπύρου), που ασκούν με όλα τα νόμιμα μέσα πιέσεις (Τουρκία, ΗΠΑ και αλλού) ώστε να αποδοθεί επιτέλους στην ορθόδοξη χριστιανική λατρεία η «ακρόπολη» της Ορθοδοξίας.

Είναι άραγε τόσο δύσκολο για την ιντελιγκέντσια και την κοινή μας γνώμη να αντιληφθούν τη διαφορά της Αγίας του Θεού Σοφίας από την πυραμίδα του Χέοπος ή την... Ντίσνεϊλαντ; Είναι δυνατόν να εξισωθεί το βιωματικό φορτίο που ενσωματώνει ένας ιστορικός ορθόδοξος ναός με την αισθητική απλώς απόλαυση που προκαλεί ένα καλλιτέχνημα -έστω σπουδαίο; Για πόσο ακόμα θα τυραννούμαστε αδιαμαρτύρητα από τη στυγνή δικτατορία της «πολιτικής ορθότητας»; 

Όχι κύριοι! Η Αγιασοφιά δεν είναι απλώς μνημείο· είναι ορθόδοξος χριστιανικός ναός, βιαίως υφαρπαγμένος (και μετατραπείς σε ισλαμικό τέμενος) από επελαύνουσες ορδές Τουρκομάνων και γενιτσάρων πριν από 563 χρόνια. Αυτό για ευνοήτους λόγους δεν μπορεί και δεν πρέπει ούτε καν να το υπαινίσσεται το σεπτό Οικουμενικό μας Πατριαρχείο· όμως εμείς εδώ στην Ελλάδα δεν θα κλείσουμε το στόμα μας «θάβοντας» την ιστορική μνήμη στον παμφάγο «βόθυνο» της νεοελληνικής παχυδερμικής αδιαφορίας.

Υ.Γ. α) Και επειδή οι καλοθελητές καραδοκούν πάντα, σημειώνω προς αποφυγή κάθε παρεξήγησης ότι με τα ανωτέρω δεν υπαινίσσομαι επ' ουδενί μεγαλοϊδεατικά οράματα περί μαρμαρωμένου βασιλιά και απελευθέρωσης της Πόλης (ο φτηνός εθνικισμός και οι πολεμικές ιαχές είναι απολύτως ξένα προς το ορθόδοξο ήθος). Υπενθυμίζω μόνον το αυτονόητο: Έχουμε κάθε δικαίωμα (ιστορικό, θρησκευτικό, νομικό και ηθικό) να πιέζουμε για το αυτονόητο: την απόδοση του εμβληματικότερου ναού του ορθόδοξου Χριστιανισμού στην Ορθόδοξη Εκκλησία.

β) Ασφαλώς και αντιλαμβάνομαι ότι το θέμα είναι εξόχως λεπτό. Για την ευόδωση αιτημάτων δικαιοσύνης και ιστορικής μνήμης, όπως το ανωτέρω, απαιτείται -σε μεγαλύτερο ακόμα βαθμό από ό τι στην περίπτωση «μνημονιακών» διαπραγματεύσεων- συντονισμός προσπαθειών (εντός και εκτός Ελλάδος), κυβέρνηση και  άρχουσες ελίτ με υψηλή τεχνογνωσία (λέμε τώρα...) και βιωματική μετοχή στον πνευματικό μας πολιτισμό, διπλωματική δεξιοτεχνία, σοφή εκμετάλλευση διεθνών συμμαχιών, οικονομική ισχύς και, βέβαια, λαϊκό σώμα με κοινή ψυχική ζωή και ανύστακτη ευθυκρισία, όχι μάζα ατόμων-καταναλωτών τυχαία συναγελαζομένων στο ίδιο μέρος - δηλαδή ό τι σήμερα δεν διαθέτουμε. 

Όμως αυτό δεν σημαίνει ότι θα πάψουμε να υψώνουμε τη φωνή μας... Όσο κρατά ο χειμώνας (ακόμα κι αν αποδειχθεί «μυριετής»), θα διατηρήσουμε το δικαίωμα στη μνήμη: «ἐὰν ἐπιλάθωμαί σου, Ἱερουσαλήμ, ἐπιλησθείη ἡ δεξιά μου» (Ψαλμ.  136,4).